Đất nhiễm mặn là gì? Cách nhận biết và khắc phục hiệu quả nhất

Đất là thứ tài nguyên vô cùng quý giá và quan trọng đối với cuộc sống con người. Đây là nguyên liệu để con người canh tác, trồng trọt, thu hái nguồn nông sản phục vụ đời sống mỗi ngày. Tuy nhiên, đất trồng luôn luôn phải đối diện với nhiều vấn đề, khó khăn. Những vấn đề đó ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động gieo trồng, chăm bón cây lương thực, thực phẩm. Và hiện trạng phổ biến, thường gặp nhất đó chính là đất nhiễm mặn. Vậy, đất nhiễm mặn là gì? Cách nhận biết và khắc phục hiệu quả nhất ra sao? Nếu bạn quan tâm về chủ đề này, theo dõi ngay bài viết của Bancongxanh.com để rõ hơn nhé.

Đất nhiễm mặn là gì?

Đất nhiễm mặn là gì? Cách nhận biết và khắc phục hiệu quả ra sao? Đây chắc hẳn là những câu hỏi được giới nhà vườn, bà con nông dân cực kỳ quan tâm. Bởi tình trạng này ảnh hưởng nhiều đến quá trình canh tác. Đặc biệt tác động đến năng suất, chất lượng nông sản nông nghiệp.

Vậy, có thể hiểu một cách đơn giản thì đất mặn là đất trồng có chứa một lượng muối dạng hòa tan lớn. Lượng này có thể đạt từ 1 – 1,5% hoặc nhiều hơn thế. Đa phần, những loại muối dạng hòa tan thường là Na2SO4, CaCL2, NaCl, MgCl2, NaHCO3,….

Tất nhiên, mỗi một loại muối đều sẽ có nguồn gốc khác nhau. Ví dụ như là nguồn gốc biển, nguồn gốc lục địa hay là nguồn gốc sinh vật học,.. Thế nhưng, tổng quan nguồn gốc sơ khai, nguyên thủy đều đến từ những thành phần khoáng nơi loại đá núi lửa. Trong suốt quá trình phong hóa đá thì các muối này sẽ có xu hướng chung là bị hòa tan. Sau đó chúng di chuyển và tập trung về những khu vực địa hình trũng. Và quan trọng là các địa hình này sẽ không có khả năng thoát nước.

Với vùng có điều kiện khí hậu nhiệt đới gió mùa. mưa nhiều như Việt Nam thì quá trình phong hóa đá đặc biệt diễn ra một cách mạnh mẽ hơn bao giờ hết. Nó thậm chí còn xảy ra đối với các dạng muối khó tan. Ví dụ như là CaSO4, CaCO3,.. Các muối sẽ bị hòa tan, rửa trôi và di chuyển chảy về sông, về biển.

Nhà vườn cần nhận biết đất nhiễm mặn như thế nào?

Vậy với những đặc điểm kể trên, liệu cách nhận biết đất nhiễm mặn như thế nào? Đây là điều kiện cơ bản, tất yếu để giúp nhà vườn chọn được hướng giải quyết phù hợp, hiệu quả nhất. Với kinh nghiệm làm vườn lâu năm, Bancongxanh.com có thể giúp bạn nhận biết đất nhiễm mặn qua một số đặc điểm sau đây:

Một số đặc điểm của đất bị nhiễm mặn

• Trước tiên, đất nhiễm mặn thường là đất trồng nghèo chất mùn và nghèo đạm.
• Thành phần cơ giới bên trong đất nhiễm mặn là rất nặng. Đặc biệt có tỷ lệ sét chiếm từ 50 – 60%, khả năng thấm hút nước cực kỳ kém. Mỗi khi bị ướt thì có hiện tượng dẻo và dính vào nhau. Tuy nhiên khi khô thì có xu hướng co vào, trở nên nứt nẻ, rắn chắc và rất khó khăn trong công tác làm đất.
• Đất nhiễm mặn có các phản ứng trung tính hay kiềm rất yếu.
• Đất sẽ chứa nhiều muối dạng hòa tan ở dạng Na2SO4 và NaCl. Chính vì thế mà áp suất thẩm thấu của dung dịch được đánh giá là rất lớn. Nó sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình hút nước và hút các dinh dưỡng quan trọng, thiết yếu nuôi cây.
• Hệ sinh vật có lợi trong đất hoạt động yếu kém vì không được tạo điều kiện thuận lợi.

Ngoài cách nhận biết như trên, bà con nhà vườn hoàn toàn có thể thấy được tình trạng, sức khỏe đất canh tác qua những tác hại mà đất mặn gây ra.

Những tác hại của đất nhiễm mặn với cây trồng

Kìm hãm sự phát triển, sinh trưởng của cây trồng

Cách nhận biết đất nhiễm mặn có lẽ thông qua sức khỏe sinh trưởng của cây trồng là thấy rõ nhất. Chất mặn xâm nhập vào đất trồng gây ra những tác hại, những ảnh hưởng tiêu cực đến cây trồng. Với những cây trồng có khả năng chịu mặn kém thì chúng không thể tiếp tục sinh trưởng, phát triển khỏe mạnh. Bởi lẽ các chức năng sinh lý đều đã bị kìm hãm, ngăn chặn.

Nếu như  nồng độ muối dạng hòa tan ở trong đất canh tác càng cao thì càng làm kìm hãm sự phát triển của cây xanh. Lúc này, cây không thể phát triển được, gây hại nghiệm trọng đến những vụ mùa kế tiếp đó. Tùy thuộc vào mức độ mặn cũng như khả năng, sức chống chịu của cây trồng mà quyết định xem năng suất là giảm nhiều hay là ít.

Gây hạn sinh lý

Theo nghiên cứu và từ thực nghiệm thực tế cho thấy, hiện tượng dư thừa muối đã khiến cho áp suất thẩm thấu trong dung dịch đất tăng lên đáng kể. Cây trồng chỉ lấy được nước, chất khoáng khi nồng độ muối dạng hòa tan là nhỏ hơn so với nồng độ dịch bào của hệ thống rễ cây.

Có nghĩa là, sức hút và áp suất thẩm thấu của bộ rễ cần phải lớn hơn so với sức hút, áp suất của đất trồng canh tác. Tình trạng đất mặn ảnh hưởng trực tiếp đến các hoạt động sinh lý của cây trồng. Tiêu biểu phải kể đến đó là:

• Hệ thống rễ cây trồng sẽ bị ức chế khi hút khoáng. Do vậy mà cây trồng sẽ bị thiếu đi nguồn năng lượng để phát triển.
• Quá trình trao đổi nước ở cây trồng bị ảnh hưởng, tác động tiêu cực khiến cho cây xanh rơi vào trạng thái thiếu nước, héo lâu dài.
• Quá trình tổng hợp các cytokinin bị gián đoạn. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến một số bộ phận, cơ quan trên cây trồng. Cụ thể đó là những bộ phận nằm ở phía bên trên so với mặt đất.
• Sự phân bố, vận chuyển các chất đồng hóa sẽ bị kìm hãm lại. Lúc này, các chất hữu cơ trên lá không thể nào tích tụ ở những bộ phận khác trên cây trồng.
• Các ion dư thừa trong đất gây ra tình trạng rối loạn tính thấm. Điều này khiến cho quá trình trao đổi chất diễn ra một cách bất ổn do bị rối loạn. Cụ thể là tích tụ nhiều hơn các chất axit amin có trong cây trồng.

Một số biện pháp khắc phục đất nhiễm mặn hiệu quả cho bà con nhà nông

Khắc phục đất nhiễm mặn bằng biện pháp rửa trôi muối

Biện pháp khắc phục đất nhiễm mặn phổ biến, được áp dụng nhiều nhất đó chính là rửa trôi muối. Bằng cách này, ta có thể cải thiện được sự phát triển, sinh trưởng của cây trồng canh tác. Rửa trôi muối trong đất sẽ giúp cho hệ thống rễ cây không bị hạn chế những hoạt động sinh lý. Từ đó, cây trồng có đầy đủ kiều kiện và hấp thụ tốt hơn nguồn dinh dưỡng quan trọng, thiết yếu. Bạn có thể tham khảo một số cách rửa trôi muối mà Bancongxanh.com tổng hợp dưới đây.

• Xả: Xả là việc rửa sạch muối tích tụ bên trên bề mặt đất trồng đơn giản bằng cách dội nước. Cách này sẽ giúp khử mặn đất có vỏ muối một cách hiệu quả. Song, cách tiến hành cũng rất đơn giản mà ai cũng có thể thực hiện được.
• Nạo: Nạo là phương pháp cơ học giúp loại bỏ muối tích tụ trên bề mặt đất trồng. Tuy nhiên, theo kinh nghiệm nhà vườn thì biện pháp này chỉ mang đến hiệu quả tạm thời chứ không phải là lâu dài. Và vấn đề rửa trôi muối vẫn chưa thể giải quyết triệt để được.
• Rửa trôi: Quá trình rửa trôi muối sẽ được tiến hành bằng cách lắng đọng nước ngọt và sau đó cho phép thấm dần dần vào trong đất trồng. Đất canh tác sẽ được rửa trôi khi thoát được mặn ra ngoài. Tuy nhiên, đối với biện pháp rửa trôi này cần có đến một nguồn nước ngọt chất lượng, an toàn, đáng tin cậy. Có như vậy thì mới hỗ trợ, giúp làm giảm độ mặn trong đất canh tác nông nghiệp.

Khắc phục đất nhiễm mặn bằng biện pháp sinh học

Để khắc phục tình trạng đất nhiễm mặn bằng biện pháp sinh học, nhà vườn cần tiến hành chọn lọc, lai tạo cây trồng. Song, cây trồng phải có đặc tính sinh trưởng là khả năng chịu mặn tốt. Thực hiện điều tra, nghiên cứu, đề xuất những hệ thống luôn canh cây trồng – vật nuôi phù hợp.

Ngoài ra, ta có thể áp dụng hệ thống trồng rừng trên đất canh tác nhiễm mặn. Đồng thời bảo vệ rừng ngập mặn cũng như các hệ sinh thái vào vùng an toàn.

Khắc phục đất nhiễm mặn bằng biện pháp canh tác

Bà con có thể tham khảo khắc phục đất nhiễm mặn bằng biện pháp canh tác đạt hiệu quả cao này. Có nhiều hướng đi để đảm bảo phù hợp với nhu cầu, mục đích làm vườn của bà con.

• Áp dụng cày sâu, đưa những chất ở sâu trong đất lên trên bề mặt như là chất CaSO4, CaCO3,… Đồng thời cày phá đáy để hỗ trợ làm tơi xốp, thoáng khí tầng đất đáy tốt nhất.
• Sử dụng những biện pháp, kỹ thuật canh tác phù hợp, lý tưởng như là xới nhiều lần, cày sâu không lật, cắt mao quản. Những cách này sẽ giúp cho muối dạng hòa tan không thể bốc hơi lên mặt ruộng canh tác được.
• Hạn chế hay tránh tối đa việc sử dụng nước mặn tưới cho cây. Như vậy chỉ khiến cho đất canh tác nhiễm mặn nhiều hơn mà thôi.
• Tăng cường, đẩy mạnh việc bón các chất như là phân đạm, kali cho đất trồng. Đây là cách cung cấp, bổ sung dinh dưỡng làm giàu cho đất hiệu quả hơn cả.
• Vì đất bị nhiễm mặn thế nên quá trình hút nước của hệ thống rễ cây trồng sẽ diễn ra một cách khó khăn, nhiều trở ngại. Để tránh được sự bốc hơi, hãy tiến hành tỉa cành, tạo tán, tỉa hoa quả bà con nhé.
• Áp dụng biện pháp luôn canh. Với những vùng đất nhiễm mặn ven biển thì tiến hành nuôi trồng thủy hải sản. Sau đó là trồng các loại cây trồng có khả năng chịu mặn. Cuối cùng là trồng lúa. Mô hình này hiện được đánh giá cao và áp dụng rộng rãi, phổ biến.

Khắc phục đất nhiễm mặn bằng biện pháp thủy lợi

Thực tế, trong quá trình áp dụng các biện pháp rửa trôi muối cho đất bị nhiễm mặn thì cần có một lượng nước ngọt lớn. Lượng nước ngọt này sẽ dùng để ngâm cho khu vực đất nhiễm mặn. Vậy nên, có thể xem hệ thống thủy lợi chính là phương pháp cung cấp, bổ sung nước ngọt phù hợp, hiệu quả, an toàn nhất cho đất. Song, nó cũng đóng vai trò quan trọng và then chốt.

Khi đất trồng được cung cấp đủ nước tưới tiêu thì sẽ loại bỏ bớt một lượng muối nhất định. Mực nước ngầm cũng sẽ được hạ thấp đáng kể. Từ đó hạn chế được những nguy hại có thể gây ra cho hệ thống rễ cây. Một số biện pháp thủy lợi mà nhà vườn có thể tham khảo để làm giảm độ mặn của đất trồng canh tác là:

• Đối với những vùng ven biển, gần biển thì xây dựng đê điều nhằm mục đích ngăn không cho nước biển xâm lấn.
• Xây dựng hệ thống đê điều. Hoặc không, ta có thể dùng những bao nilon to cho mục đích trữ nước tưới cây mỗi ngày thường xuyên, đều đặn.

Áp dụng biện pháp thủy lợi để khắc phục đất nhiễm mặn sẽ giúp cây trồng bảo đảm nguồn nước tưới đủ đầy. Sử dụng nước ngọt tưới cây nhiều sẽ phần nào giúp rửa bớt đi độ mặn có ở trong đất. Lâu dài thì tình trạng sức khỏe cây trồng sẽ được cải thiện. Đồng thời gia tăng năng suất, chất lượng nông sản nông nghiệp.

Khắc phục đất nhiễm mặn bằng biện pháp bón vôi

Vôi là một chất giúp cải tạo đất canh tác thường thấy trong nông nghiệp. Việc bón vôi sẽ giúp cung cấp, bổ sung một lượng canxi lớn cho cây trồng. Từ đó thải bớt đi chất độc hại và lượng ion natri ra khỏi đất trồng. Như vậy sẽ tạo điều kiện thuận lợi giúp cây trồng gia tăng khả năng chống chịu, thích nghi với điều kiện đất mặn tốt nhất. Đồng thời, quá trình trao đổi chất, hút khoáng cũng sẽ diễn ra thuận lợi, đạt hiệu quả cao hơn.

Trong quá trình bón vôi, nhà vườn nên sử dụng những sản phẩm vôi hay lân chứa canxi. Và khối lượng vôi cần bón để cải tạo đất nhiễm mặn là dựa trên loại đất, loại cây trồng. Bạn có thể tham khảo thông tin sau đây:

• Đối với đất trồng có độ pH nhỏ hơn 3.5: Bón 2 – 5 tấn vôi trên mỗi ha.
• Đối với đất trồng có độ pH từ 3.5 – 4.5: Bón từ 1 – 2 tấn vôi trên mỗi ha.
• Đối với đất trồng có độ pH từ 4.5 – 5.5: Bón từ 0.5 – 1 tấn vôi trên mỗi ha.

Đất nhiễm mặn sau khi được cải tạo bằng vôi một thời gian, nhà vườn cần chủ động bón thêm phân bón hữu cơ hoặc là phân xanh. Lưu ý, phân bón phải được trải qua quá trình xử lý kỹ càng, đảm bảo an toàn, lành tính, không chứa các tác nhân độc hại. Điều này sẽ giúp gia tăng độ mùn, làm giàu cho đất, tạo điều kiện cho hệ thống vi sinh vật có ích sinh trưởng, phát triển.

Phần kết

Trên đây là toàn bộ chia sẻ của Bancongxanh.com về chủ đề đất nhiễm mặn là gì? Cách nhận biết và khắc phục hiệu quả nhất. Tin rằng với thông tin trong bài viết, nhà vườn sẽ có được cái nhìn khách quan, tổng thể. Đồng thời hiểu rõ hơn về tình hình sức khỏe của đất canh tác. Từ đó có được hướng đi, hướng giải quyết phù hợp, đúng đắn để nâng cao chất lượng, năng suất nông sản.

Cuối cùng, xin cám ơn vì đã dành thời gian ủng hộ bài viết.

Xem thêm:

Nguyên nhân gây ra đất nhiễm mặn là gì?

Lưu trữ chất cải tạo đất – Thế giới giá thể